بررسی فراوانی شکست ایمپلنتهای دندانی قبل و بعد از بارگذاری پروتزی | کلینیکهای یزد (۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳)
مقدمه
ایمپلنتهای دندانی به عنوان یکی از انقلابیترین پیشرفتها در حوزه دندانپزشکی ترمیمی و بازسازی، جایگاه ویژهای در جایگزینی دندانهای از دست رفته یافتهاند. این فناوری با ارائه راهکاری ثابت، زیبا و کاربردی، به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشیده است. با این حال، علیرغم نرخ موفقیت بسیار بالا که در مطالعات متعدد گزارش شده است، پدیده شکست ایمپلنت، چه قبل از بارگذاری پروتزی (شکست زودرس) و چه پس از آن (شکست دیررس)، همچنان یکی از دغدغههای اصلی دندانپزشکان و بیماران در زمینه ایمپلنتولوژی به شمار میرود. موفقیت بلندمدت ایمپلنت به فاکتورهای متعددی بستگی دارد که شامل ویژگیهای بیمار، تکنیک جراحی، کیفیت استخوان، طراحی پروتز و مراقبتهای پس از درمان میشود.
در این مقاله، ما به بررسی عمیق و جامع فراوانی شکست ایمپلنتهای دندانی در جامعه بیماران تحت درمان در سه کلینیک دندانپزشکی معتبر در شهر یزد، طی یک دوره زمانی شش ساله (از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ هجری شمسی، معادل ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ میلادی) پرداختهایم. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و تحلیل نرخ شکست ایمپلنتها در مراحل مختلف درمانی (پیش و پس از بارگذاری پروتزی) و همچنین بررسی و دستهبندی عوامل کلیدی و مؤثر بر این شکستها بوده است. در نهایت، بر اساس یافتههای حاصل از این مطالعه منطقهای، راهکارهای عملی و مبتنی بر شواهد برای کاهش احتمال بروز چنین مشکلاتی ارائه خواهد شد تا به بهبود نتایج درمانی و افزایش طول عمر ایمپلنتها کمک کند.
آمار شکست ایمپلنتها در مطالعه یزد: ارزیابی جامع
مطالعه حاضر که با هدف بررسی دقیق نرخ شکست ایمپلنتهای دندانی در بین بیماران شهر یزد انجام پذیرفته است، یک نمونه آماری قابل توجه را مورد ارزیابی قرار داده است. در مجموع، تعداد ۱۰۶۰ بیمار که تحت درمان با ایمپلنتهای دندانی قرار گرفته بودند، در این پژوهش مشارکت داشتهاند. این بیماران در طول دوره مطالعه، مجموعاً ۴۲۰۰ واحد ایمپلنت دندانی دریافت کردهاند. بررسی دقیق دادههای مربوط به این تعداد ایمپلنت، نتایج آماری زیر را در خصوص میزان شکست آنها به دست داده است:
میزان شکست کلی ایمپلنتها:
از کل ۴۲۰۰ واحد ایمپلنت مورد بررسی، در مجموع ۳٫۴٪ از آنها دچار شکست یا عدم موفقیت درمانی شدهاند. این رقم، بیانگر مجموع شکستهایی است که چه قبل و چه بعد از مرحله بارگذاری پروتزی رخ داده است.شکست قبل از بارگذاری پروتزی (شکست زودرس):
درصد ایمپلنتهایی که پیش از اتصال نهایی پروتز به ایمپلنت، یعنی در طول مرحله بهبودی و استئواینتگریشن، دچار شکست یا لق شدن شدند، ۱٫۵٪ از کل ایمپلنتها را شامل میشود. این نوع شکست معمولاً به دلیل عدم موفقیت در ادغام اولیه استخوان با سطح ایمپلنت (Primary stability loss) یا عفونتهای زودرس رخ میدهد.شکست بعد از بارگذاری پروتزی (شکست دیررس):
درصد ایمپلنتهایی که پس از قرارگیری پروتز و شروع استفاده عملکردی، دچار مشکلاتی نظیر لق شدن، شکست در سطح ایمپلنت یا بافت استخوانی اطراف آن شدند، ۱٫۹٪ گزارش شده است. این شکستها معمولاً به دلیل فشارهای اکلوزالی بیش از حد، بهداشت ضعیف دهان و دندان، بیماریهای پریودنتال یا مشکلات بیومکانیکی پروتز بروز میکنند.تاثیر نوع پروتز بر نرخ شکست:
یکی از جنبههای مهم این مطالعه، بررسی رابطه بین نوع پروتز دندانی و میزان شکست ایمپلنت بوده است. نتایج نشان داد که:پروتزهای سمانشونده ثابت (Cement-retained fixed prostheses): این دسته از پروتزها، که با استفاده از سمان دندانپزشکی به اباتمنت متصل میشوند، با مشاهده بیشترین آمار شکست روبرو بودهاند. میزان شکست در این گروه ۵٫۹٪ ثبت گردید. این یافته میتواند به عواملی مانند احتمال باقی ماندن مقادیر اضافی سمان در حاشیه لثه و ایجاد التهاب، یا تمرکز تنش بر روی نواحی خاصی از ایمپلنت و پروتز مرتبط باشد.
اوردنچرها (Overdentures): در مقابل، اوردنچرها که پروتزهای متحرک هستند و بر روی تعدادی ایمپلنت سوار میشوند، کمترین میزان شکست را به خود اختصاص دادند. نرخ شکست در این گروه تنها ۱٫۳٪ بود. این موضوع میتواند به توزیع بهتر نیروها و قابلیت جدا شدن پروتز برای بهداشت بهتر اشاره داشته باشد.
تاثیر قطر ایمپلنت بر نرخ شکست:
مطالعه همچنین به بررسی نقش قطر ایمپلنت در موفقیت درمانی آن پرداخته است. نتایج نشان داد که قطر ایمپلنت نیز میتواند یک عامل مؤثر باشد:ایمپلنتهای با قطر بیش از ۴.۵ میلیمتر: این ایمپلنتها، که معمولاً برای نواحی با استخوان کافی یا برای تحمل نیروهای بیشتر طراحی میشوند، نرخ شکست بیشتری نسبت به ایمپلنتهای با قطر استاندارد یا کمتر در این مطالعه نشان دادند. این یافته ممکن است به دلایل متفاوتی از جمله افزایش سطح تنش در اطراف ایمپلنتهای پهنتر در شرایط استخوانی نامساعد، یا شاید انتخاب این قطرها برای مواقعی که احتمال شکست بیشتر است، نسبت داده شود.
این آمار، تصویری اولیه و کمی از میزان شکست در محیط بالینی شهر یزد ارائه میدهد که میتواند مبنایی برای تحلیل عوامل کیفی و ارائه راهکارها باشد.
عوامل مؤثر بر شکست ایمپلنت: تحلیل چندوجهی
نتایج حاصل از مطالعه در کلینیکهای یزد، پنجرهای رو به عوامل متعددی باز کرده است که به طور قابل توجهی بر موفقیت یا شکست ایمپلنتهای دندانی تأثیر میگذارند. این عوامل را میتوان به دستههای مختلفی تقسیمبندی کرد که درک عمیق آنها برای دندانپزشکان و برنامهریزی درمانی، حیاتی است.
نوع پروتز (Prosthetic Type):
همانطور که در بخش آمار مشاهده شد، نوع پروتزی که بر روی ایمپلنت قرار میگیرد، نقش بسزایی در طول عمر و موفقیت آن ایفا میکند.پروتزهای سمانشونده ثابت: این پروتزها به دلیل نحوه اتصالشان، در معرض ریسک بالاتری قرار دارند. یکی از دلایل اصلی، احتمال باقی ماندن مقادیر ناچیز سمان در حاشیه لثه و ایمپلنت است. این باقیماندههای سمان میتوانند منجر به ایجاد التهاب مزمن در بافت لثه (Muccitis) و در نهایت تحلیل استخوان اطراف ایمپلنت (Peri-implantitis) شوند. تحلیل استخوان، خود یکی از عوامل اصلی شکست دیررس ایمپلنت محسوب میشود. همچنین، طراحی پروتزهای سمانشونده ممکن است باعث تمرکز نیروهای اکلوزالی بر نقاط خاصی از ایمپلنت شود که در صورت عدم تعادل، میتواند به شکست منجر گردد.
اوردنچرها (Overdentures): این پروتزهای متحرک که با اتصالات پیچیدهتری (مانند اَتچمنتها یا میلهها) به ایمپلنتها متصل میشوند، در این مطالعه نرخ شکست کمتری را نشان دادند. این امر میتواند به دلیل توزیع بهتر نیروهای جویدن بر روی چندین ایمپلنت، و همچنین سهولت جدا کردن پروتز برای انجام بهداشت دقیق دهان و دندان توسط بیمار باشد. عدم وجود سمان در این سیستمها، ریسک التهاب ناشی از باقیمانده سمان را نیز حذف میکند.
قطر ایمپلنت (Implant Diameter):
یافته مبنی بر اینکه ایمپلنتهای با قطر بیش از ۴.۵ میلیمتر نرخ شکست بیشتری داشتهاند، یافتهای قابل تأمل است. معمولاً تصور بر این است که قطر بیشتر ایمپلنت، سطح تماس بیشتری با استخوان ایجاد کرده و در نتیجه ثبات اولیه و نهایی بهتری را فراهم میآورد. اما این مطالعه نشان میدهد که لزوماً اینگونه نیست. دلایل احتمالی این امر میتواند شامل موارد زیر باشد:افزایش تنش در نواحی خاص: ایمپلنتهای با قطر بزرگتر، ممکن است در نواحی خاصی از استخوان، تنش متمرکزتری ایجاد کنند، به ویژه اگر کیفیت استخوان در آن ناحیه ایدهآل نباشد. این تنش میتواند بر روند استئواینتگریشن تأثیر منفی گذاشته یا در بلندمدت به تحلیل استخوان منجر شود.
انتخاب برای موارد پیچیده: ممکن است دندانپزشکان به طور استراتژیک، ایمپلنتهای با قطر بزرگتر را برای مواردی انتخاب کنند که استخوان ضعیفتر یا حجم کمتری دارد، یا زمانی که نیاز به تحمل نیروهای بیشتری است. در این صورت، نرخ شکست بالاتر ممکن است بازتابی از پیچیدگی اولیه موارد باشد، نه لزوماً نقص ذاتی ایمپلنت با قطر بزرگ.
تداخل با ساختارهای آناتومیکی: در برخی نواحی، مانند ماگزیلا، فضای محدود آناتومیکی ممکن است قرار دادن ایمپلنتهای پهنتر را دشوار کرده و منجر به جراحت بیشتر بافت نرم و سخت در حین جراحی شود.
محل ایمپلنت (Implant Location):
مطالعه حاضر، بیشترین آمار شکست را در نواحی خلفی فک بالا (Maxilla) گزارش کرده است. این یافته با دانش دندانپزشکی ایمپلنت همخوانی دارد و دلایل منطقی برای آن وجود دارد:دانسیته استخوان: استخوان ناحیه خلفی ماگزیلا، به خصوص در بیماران با سابقه از دست دادن دندان طولانی مدت یا بیماریهای سیستمیک، اغلب دارای دانسیته استخوانی کمتری (استخوان نوع III و IV) نسبت به فک پایین است. استخوان اسفنجیتر، ثبات اولیه کمتری برای ایمپلنت فراهم میکند و روند استئواینتگریشن را کندتر و پرریسکتر میسازد.
نزدیکی به سینوس فک بالا: قرارگیری سینوس ماگزیلا در نزدیکی محل قرارگیری ایمپلنت در نواحی خلفی، میتواند ریسک جراحی را افزایش داده و در صورت عدم رعایت دقیق پروتکلها، منجر به عوارض و در نهایت شکست ایمپلنت شود.
نیروهای اکلوزالی: نیروهای جویدن در ناحیه خلفی، به طور کلی شدیدتر هستند و این میتواند بار اضافی بر ایمپلنتها وارد کند، به خصوص اگر استخوان حامی ضعیف باشد.
جنسیت، برند ایمپلنت و فک مورد استفاده:
جالب توجه است که در این مطالعه، عواملی مانند جنسیت بیمار، برند خاص ایمپلنت مورد استفاده (بدون ذکر جزئیات برندها) و اینکه ایمپلنت در فک بالا یا پایین قرار گرفته است، تأثیر معناداری بر میزان شکست نداشتهاند. این یافتهها ممکن است به دلایل مختلفی نسبت داده شوند:کنترل عوامل دیگر: اگر سایر عوامل مؤثر (مانند کیفیت استخوان، مهارت جراح، نوع پروتز) به خوبی مدیریت شده باشند، ممکن است اثرات تفاوتهای ظریف بین برندها یا جنسیتها کمتر نمایان شود.
حجم نمونه: اگرچه حجم نمونه کلی مطالعه بزرگ است، اما ممکن است برای نشان دادن تفاوتهای آماری معنادار بین برندهای مختلف یا اثر جنسیت، نیاز به تعداد بیشتری بیمار برای هر دسته باشد.
استانداردسازی: در مراکز درمانی معتبر، معمولاً از برندهای شناخته شده و با کیفیت استفاده میشود و پروتکلهای جراحی نیز تا حد زیادی استاندارد شدهاند، که این میتواند اثرات احتمالی منفی را کاهش دهد.
درک این عوامل، کلید برنامهریزی دقیق، انتخاب صحیح پروتکل درمانی و در نهایت، دستیابی به نتایج موفقیتآمیز و پایدار در درمان با ایمپلنتهای دندانی است.
راهکارهای کاهش شکست ایمپلنت: رویکردی پیشگیرانه و درمانی
با توجه به عوامل متعددی که میتوانند منجر به شکست ایمپلنتهای دندانی شوند، اتخاذ رویکردی جامع و پیشگیرانه از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعه در کلینیکهای یزد، ضمن شناسایی چالشها، به ما در تدوین راهکارهایی برای به حداقل رساندن این شکستها یاری میرساند:
انتخاب صحیح نوع پروتز:
ارزیابی دقیق کیس: پیش از هرگونه اقدام درمانی، دندانپزشک باید به دقت شرایط بالینی و رادیوگرافیک بیمار را ارزیابی کند. عواملی مانند وضعیت بهداشت دهان، توانایی بیمار در رعایت بهداشت، میزان استخوان موجود، و انتظارات بیمار از نتیجه نهایی، در انتخاب نوع پروتز (مانند پروتز سمانشونده، پیچشونده، یا اوردنچر) نقش اساسی دارند.
پروتزهای پیچشونده (Screw-retained): در برخی موارد، پروتزهای پیچشونده ممکن است به دلیل قابلیت باز شدن و تمیز شدن آسانتر (در صورت نیاز) و جلوگیری از تجمع سمان، گزینه ارجحتری باشند، اگرچه ممکن است از نظر زیبایی در برخی نواحی محدودیت داشته باشند.
اوردنچرها: برای بیمارانی که بهداشت دهان و دندان ضعیفتری دارند یا در مواردی که تعداد ایمپلنتها محدود است، اوردنچرها میتوانند گزینهای ایمنتر و با ریسک کمتر باشند.
بررسی کیفیت استخوان پیش از جراحی:
تصویربرداری سه بعدی (CBCT): استفاده از تکنولوژی توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی (CBCT) برای ارزیابی دقیق حجم، شکل، تراکم و کیفیت استخوان در محل قرارگیری ایمپلنت، امری ضروری است. این تصویربرداری به دندانپزشک اجازه میدهد تا بافت استخوانی را در سه بعد مشاهده کرده و بهترین محل و زاویه قرارگیری ایمپلنت را تعیین کند.
ارزیابی تراکم استخوان: تراکم استخوان (Bone Density) یک عامل تعیینکننده در موفقیت اولیه و بلندمدت ایمپلنت است. در صورت تشخیص استخوان با تراکم پایین، دندانپزشک میتواند از روشهایی مانند پیوند استخوان (Bone Grafting) یا استفاده از ایمپلنتهای خاص با طراحی متفاوت (مانند ایمپلنتهای سطحی یا با میکرونیدلینگ) برای افزایش احتمال موفقیت بهره ببرد.
رعایت پروتکلهای جراحی:
تکنیک جراحی دقیق: جراحی دقیق و حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery) به منظور کاهش تروما به بافت استخوان و لثه، بسیار مهم است. استفاده از دریلهای استاندارد و خنککننده مناسب (آب و سرم فیزیولوژیک) برای جلوگیری از هایپوترمی استخوان و حفظ زندهمانی سلولهای استخوانی ضروری است.
بهبود استئواینتگریشن: استئواینتگریشن (Osseointegration) به معنای ادغام مستقیم استخوان با سطح ایمپلنت است. رعایت دقیق زمانبندی جراحی، جلوگیری از وارد آمدن تنشهای زودرس به ایمپلنت، و استفاده از ایمپلنتهایی با پوششهای زیستفعال، همگی به تسریع و تقویت این فرآیند کمک میکنند.
کاهش ریسک عفونت: رعایت شرایط استریل در تمام مراحل جراحی و پس از آن، و تجویز مناسب آنتیبیوتیکها، به کاهش ریسک عفونتهای احتمالی که از عوامل اصلی شکست زودرس هستند، کمک میکند.
پیگیری منظم بیماران پس از جراحی و بارگذاری پروتزی:
ویزیتهای دورهای: بیماران باید برای ویزیتهای منظم پس از جراحی و بارگذاری پروتزی، توسط دندانپزشک خود پیگیری شوند. این ویزیتها فرصتی را برای بررسی وضعیت لثه، تراکم استخوان، ثبات ایمپلنت و پروتز، و همچنین ارزیابی بهداشت دهان و دندان بیمار فراهم میآورند.
آموزش بهداشت دهان و دندان: آموزش صحیح به بیماران در مورد نحوه صحیح مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و ابزارهای بیندندانی مخصوص ایمپلنت، حیاتی است. بیماران باید درک کنند که ایمپلنتها نیازمند مراقبت مداوم و دقیق هستند، درست مانند دندانهای طبیعی.
تشخیص زودهنگام مشکلات: در صورت مشاهده هرگونه علامت هشداردهنده مانند درد، تورم، لق شدن پروتز، یا خونریزی غیرعادی، بیمار باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کند. تشخیص زودهنگام مشکلات، مانند التهاب پری-ایمپلنت، امکان مداخله درمانی و جلوگیری از پیشرفت آن به سمت تحلیل استخوان و در نهایت شکست ایمپلنت را فراهم میکند.
با اجرای دقیق این راهکارها، میتوان به طور قابل توجهی میزان شکست ایمپلنتهای دندانی را کاهش داد و اطمینان حاصل کرد که بیماران از مزایای بلندمدت این درمان ارزشمند بهرهمند میشوند
جمعبندی: راه به سوی موفقیت پایدار ایمپلنت
شکست ایمپلنتهای دندانی، پدیدهای پیچیده و چندعاملی است که میتواند در هر دو مرحله درمان، پیش از بارگذاری پروتزی (شکست زودرس) و پس از آن (شکست دیررس)، رخ دهد. موفقیت نهایی یک ایمپلنت تنها به کیفیت خود ایمپلنت یا مهارت جراح خلاصه نمیشود، بلکه ترکیبی از فاکتورهای مختلف است که از زمان ارزیابی اولیه بیمار تا مراقبتهای مادامالعمر پس از درمان، نقش ایفا میکنند.
این مطالعه که در کلینیکهای شهر یزد طی سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ انجام پذیرفت، با بررسی آماری دقیق بر روی ۱۰۶۰ بیمار و ۴۲۰۰ واحد ایمپلنت، به نتایج روشنگری دست یافت. یکی از یافتههای کلیدی این پژوهش، تأکید بر نقش برجسته نوع پروتز و قطر ایمپلنت به عنوان مهمترین عوامل موثر پس از بارگذاری پروتزی بود. مشاهده شد که پروتزهای سمانشونده، به دلایلی چون احتمال باقی ماندن سمان و التهاب ناشی از آن، و همچنین ایمپلنتهای با قطر بزرگتر، در این مطالعه نرخ شکست بالاتری را به خود اختصاص دادهاند. این یافتهها، ضرورت بازنگری در انتخاب پروتز و توجه به تأثیر قطر ایمپلنت در کنار سایر پارامترهای بالینی را برجسته میسازد.
علاوه بر این، موقعیت قرارگیری ایمپلنت، به ویژه در نواحی خلفی فک بالا با استخوان ضعیفتر، به عنوان یکی دیگر از عوامل مستعد کننده شکست شناخته شد. در مقابل، عواملی مانند جنسیت، برند ایمپلنت و فک مورد استفاده، در این مطالعه، تأثیر آماری معناداری بر نرخ شکست نداشتند که میتواند نشاندهنده استانداردسازی نسبی در رویکردها و مواد مورد استفاده در کلینیکهای معتبر باشد.
با در نظر گرفتن این یافتهها، انتخاب استراتژی درمانی مناسب که با دقت بالینی و در نظر گرفتن تمامی جوانب، از جمله وضعیت استخوان، شرایط بیمار و نوع پروتز، صورت گیرد، از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. رعایت دقیق اصول علمی در تمامی مراحل، از برنامهریزی جراحی، تکنیکهای جراحی، تا انتخاب مواد و پروتز، و همچنین انجام بازسازیهای صحیح و حمایتکننده، میتواند به طور قابل توجهی طول عمر ایمپلنتها را افزایش دهد.
در نهایت، موفقیت در درمان با ایمپلنت، سفری پیوسته است که نیازمند تعهد دندانپزشک و بیمار است. با تکیه بر دانش روز، تکنولوژیهای پیشرفته، و رویکردهای پیشگیرانه، میتوانیم نه تنها از بروز شکست جلوگیری کنیم، بلکه رضایت بیمار را نیز تضمین کرده و لبخندی زیبا و پایدار را به او هدیه دهیم.
برای مشاوره تخصصی و دریافت خدمات ایمپلنت دندانی در کرج، با دندان پزشکی رها تماس بگیرید تا با استفاده از جدیدترین روشها و تجهیزات، و با اتکا بر تخصص دندانپزشکان مجرب، لبخندی ماندگار را تجربه کنید.
